Znam wiele kobiet, z którymi bardzo lubię przebywać. Lubię to, co mówią, jak mówią, co robią, jak żyją... Czuję się przy nich radośnie spokojna, dobrze naenergetyzowana, zachęcona do troski o siebie i o świat. Zrobiłam sobie kiedyś "wieczór skupienia" i zastanawiałam się, co te kobiety mają w sobie, że tak pięknie błyszczą im oczy i że tak chętnie grzeję się w ich towarzystwie. Sama byłam zdziwiona odkryciem, że to nie ich poglądy (nie zawsze bliskie do moich), nie ich umiejętności (nie zawsze bardzo rozległe), nie ich doświadczenie (u jednych większe, u innych mniejsze), nie ich wiedza (czasem skromna, czasem imponująca), a ich charakter tak bardzo do nich przyciąga i ma tak dobry wpływ na otoczenie. Zachwycając się tymi kobietami, zachwycałam się tak naprawdę zaletami ich charakteru. Wtedy zrozumiałam, że jeżeli zalety charakteru mają tak wielką moc, to warto o nie zadbać w sposób bardziej świadomy i systematyczny.
Czym jest zaleta charakteru?
Zaleta charakteru jest stałą skłonnością do czynienia czegoś dobrego, czegoś co jest właściwe i przynoszące dobro dla nas i dla innych.
Nie jest ona czymś nam narzuconym ani danym na stałe biologicznie. Zalety kształtujemy sami. Najpierw - jako dzieci - ssiemy wzorce z otoczenia i pod wpływem tych wzorców oraz świadomych zabiegów rodziców kształtuje się nasz charakter, czyli również zalety i wady. Jednak stopniowo mamy coraz większy wpływ na nasze wybory i już w wieku młodzieńczym kształt naszego charakteru w największym stopniu zależy od nas, od naszych świadomych i nieświadomych wyborów i działań. Oznacza to, że czy wyposażymy nasz charakter w zalety i w jakie, jest naszym wyborem. Warto o tym pamiętać, ponieważ od tego wyboru zależy jakość naszego życia. Jeśli rozwiniemy i wzmocnimy zalety charakteru, to mamy większą gwarancję dobrego życia, z którego będziemy czerpać radość, zadowolenie i spełnienie.
Nie wystarczy jednak zawiesić na ścianie spisu pożądanych zalet i one same się w nas rozwiną, albo sobie powiedzieć, że jestem „mądra, zgrabna i powabna” i już taka się staję. Każda zaleta wymaga pracy – świadomej i ukierunkowanej. Jeszcze przed naszą erą istniały szkoły filozoficzne, w których nie tylko wyjaśniano rzeczywistość, ale również ćwiczono zalety charakteru. Starożytni wiedzieli, że właśnie od zalet charakteru zależy dobre życie człowieka. Jest to aktualne i w naszych czasach.
Poniżej przedstawiam dwa różne podejścia - Davida Brooks'a i psychologii pozytywnej - do tego czym są zalety i jak można je pogrupować. W dziale INSPIRACJE możesz dodatkowo się dowiedzieć, jakie cnoty i zalety wymieniali np. stoicy, Benjamin Franklin, św. Hildegarda z Bingen.
Zalety charakteru według Davida Brooksa
David Brooks, autor m.in. książki „Kształtuj swój charakter”, podzielił zalety charakteru zupełnie inaczej, niż do tej pory to robiono. Pokazuję ten podział tutaj, ponieważ jest bardzo praktyczny. Jest jak lupa, przez którą świetnie widać, w jakim obszarze jak intensywnie się realizujemy.
Brooks dzieli zalety charakteru na dwie grupy.
Zalety "życiorysowe"
Pierwsza grupa to zalety, którymi chwalimy się w naszych CV - tzw. zalety "życiorysowe". Pomagają nam one dobrze odnaleźć się na rynku pracy, dobrze funkcjonować społecznie, realizować się np. politycznie, czyli ogólnie rzecz ujmując – odnieść zewnętrzny sukces. To zalety, które pomagają podbić świat, znaleźć w nim dla siebie korzystne miejsce i wywrzeć na tym świecie jak największe wrażenie. Zalety te pomagają postępować zgodnie z logiką utylitarną, logiką ekonomii. Dzięki nim dążymy do zmaksymalizowania własnych korzyści, ale też wiemy, że aby odnieść sukces, coś w świecie osiągnąć, trzeba ponieść jakieś nakłady, jakieś koszty. Dlatego pracujemy nad sobą, rozwijamy się, inwestujemy niemało czasu i pieniędzy w zwiększenie wiedzy, umiejętności, znajomości i wszystkiego, co może się przydać w osiągnięciu sukcesu.
Kierując się zaletami „życiorysowymi” na naszych sztandarach mamy wypisane motto: „Sukces. Mój sukces”.
Zalety te dość łatwo współcześnie wykształcić, ponieważ cały system edukacji jest na nie nastawiony. Również zdecydowana większość ofert z zakresu rozwoju osobistego, poradnictwa psychologicznego, coachingu, itp. wspiera kształtowanie tych zalet.
Zalety eulogiczne
Druga grupa to zalety, które wymieniane są w mowach pochwalnych na naszą część - tzw. zalety eulogiczne. Najwięcej takich zalet wymienianych jest w czasie mów dziękczynnych i pochwalnych, pogrzebowych, wszelkiego rodzaju panegirykach. Zalety te określają, jakimi naprawdę jesteśmy ludźmi, jak realizujemy swoje powołanie, jak służymy światu, jak rezygnujemy z naszych egoistycznych osobistych sukcesów na rzecz jakiegoś większego ważnego celu, który służy innym ludziom i całemu światu, a przez to służy również nam.
Dzięki tym zaletom kierujemy się logiką moralną, a nie ekonomiczną. Wiemy, że trzeba dawać, żeby otrzymywać. Wiemy, że aby być silnym i odnaleźć moc w sobie, trzeba najpierw poddać się i „dogadać” z większą od nas siłą zewnętrzną. Wiemy, że trzeba zrezygnować z wymyślania własnego biznesplanu na życie, aby otrzymać to, czego rzeczywiście pragniemy.
Kierując się zaletami z grupy drugiej naszym mottem jest poszukiwanie sensu w życiu i spełnienia poprzez służenie.
W dzisiejszych czasach takie zalety nie jest łatwo kształtować. Ma ogół nie widzimy szybkich korzyści z ich posiadania, dlatego szkoda nam czasu i wysiłku, by się nimi zajmować.
Którą grupę zalet wybrać?
Hołdowanie zaletom z pierwszej grupy co prawda daje możliwość osiągnięcia wielu sukcesów, ale ostatecznie prowadzi do życiowej klęski, jaką są duma, próżność i pycha. A co za tym idzie nie bardzo będzie za co wychwalać Cię np. na Twoim pogrzebie.
Z kolei rozwijanie w sobie jedynie zalet z drugiej grupy dostarczy dużo treści do mowy pochwalnej na Twoją cześć, ale jednocześni sprawi, że w codziennym życiu będziesz sobie słabo radził, zwłaszcza słabo będzie Ci szło dbanie o siebie i Twoich najbliższych.
Jeżeli koniecznie chcesz jedną grupę zalet rozwijać to wybierz grupę pierwszą, jeżeli nade wszystko cenisz sobie własne ambicje i swój osobisty sukces, a grupę drugą, jeżeli pragniesz żyć sensownie i służyć światu. Jednak, jeśli chcesz żyć życiem spełnionym, odkryć i zrealizować swoje powołanie, uruchomić cały swój potencjał, to wybierz obydwie grupy zalet i nad nimi pracuj.
Godzenie sprzeczności
Jeżeli chcemy, by życie nasze miało sens, a jednocześnie chcemy w tym życiu dobrze sobie radzić, to naszym zadaniem jest łączyć w sobie te dwa światy, rozwijać zalety zarówno z pierwszej grupy, jak i z drugiej. Nie będzie nam łatwo, bo jest mnóstwo sprzeczności w tych dwóch światach. Ale pamiętajmy, że „moc w słabości się doskonali”, więc damy radę! Zapewne cała sztuka życia polega na tym, by z tych wewnętrznych sprzeczności i konfliktów nadawać sobie stopniowo spójny, zintegrowany kształt. Jak pokazuje doświadczenie wielu wielkich ludzi, taka spójność jest jednak możliwa tylko wówczas, gdy zalety z grupy drugiej (zalety eulogiczne) ukierunkowują wybór i sposób rozwijania zalet z grupy pierwszej (zalet życiorysowych).
A oto zestawienie zalet charakteru w ujęciu Davida Brooks'a
(Część zalet można przypisać do jednej i do drugiej grupy, dlatego nie jest to podział wyłączający. Oczywiście, lista zalet może być o wiele dłuższa. Tutaj podaję przykładowe) .
Zalety charakteru według psychologii pozytywnej
Psychologia pozytywna wyrosła z potrzeby wzmocnienia w człowieku tego co dobre, mądre, piękne, silne, szlachetne i pomagające żyć. Martin Seligman, amerykański psycholog, stwierdził, że psychologia jest za bardzo skoncentrowana na badaniu traum, deficytów i patologii, a za mało miejsca poświęca temu, co w człowieku dobre i temu, co dobrego człowiek doświadcza. Razem ze współpracownikami zajęli się poszukiwaniem sposobów wzmacniania mocnych stron człowieka, aby jak najlepiej mógł on wykorzystać swój potencjał. Przeanalizowali wiele kultur oraz nurtów filozoficznych i religijnych po to, by znaleźć podstawowe zasoby człowieka, które warto wzmacniać. I tak określono 6 głównych kategorii cnót charakteru, które trzeba mieć, by móc nazwać siebie dobrym człowiekiem. Cnoty te osiągamy za pomocą różnych zalet - łącznie takich zalet określono 24. Każdy człowiek może osiągać cnoty za pomocą innego zestawu zalet. Zalety te są super-mocami człowieka, w które warto inwestować, by lepiej żyć.
Niezwykle cenne w psychologii pozytywnej jest to, że opiera się na konkretnych badaniach, które pokazuję sens wzmacniania charakteru. Do wyników tych badań będziemy niekiedy nawiązywać w artykułach, które znajdziesz na BLOGU.
Z samej psychologii pozytywnej nie będziemy jednak korzystać ze względu na jej zbyt dużą koncentrację na mało tak naprawdę istotnej w życiu idei szczęścia oraz wzmacnianie egoizmu i materializmu człowieka, co ostatecznie prowadzi do tego, że człowiek jest sam dla siebie samolubnym "sterem, żeglarzem, okrętem". Uwzględniam w tym artykule psychologię pozytywną ze względu na interesujący sposób usystematyzowania tematu zalet charakteru. Ze zdziwieniem odkryłam, że lista zalet i sposób ich pogrupowania niemalże nie różni się od listy zalet oferowanych przez tradycję chrześcijańską czy stoicyzm. Jest to o tyle ciekawe, że Seligman i współpracownicy przebadali wiele innych kultur i nurtów filozoficznych i religijnych, by ostatecznie przedstawić listę zalet znanych już od wieków w naszej szerokości geograficznej, kulturowej i religijnej. Można zatem dojść do wniosku, że jeżeli Seligman rzeczywiście takie badania przeprowadził - a trudno w to zasadnie wątpić - to niezależnie od szerokości geograficznej, kulturowej, religijnej, filozoficznej, itp. ludzie cenią sobie takie same lub podobne zalety. Prawdopodobnie jednak rozumienie treści poszczególnych zalet może być nieco inne. Ale tym tematem zajmiemy się innym razem.
A oto zestawienie zalet charakteru w ujęciu psychologii pozytywnej.
Pozostaw komentarz